藤山柳属(学名:Clematoclethra Maxim.),隶属于猕猴桃科,是我国特有的植物属,包含27种以上,主要分布在四川省,其次是甘肃省、陕西省等省。这些植物是落叶木质藤本;髓实心;叶为单叶,互生,无托叶;花组成聚伞花序;萼片5;花瓣5,覆瓦状排列;雄蕊10枚,两轮排列;子房上位,5室,中轴胎座,每室有胚珠8-10颗,花柱合生;果实为浆果状,干燥后现出5棱,具宿存花柱,通常有种子5颗;种子倒三角形,光滑,有胚乳。本属植物的果实成熟时可食用。
形态特征
落叶木质藤本;小枝无毛或被柔毛、绒毛、绵毛或刚毛。芽鳞片状,革质,有毛或无毛,黑褐色,常残留在新枝的基部。叶为单叶,互生,无托叶,具叶柄,纸质或章质,全缘或具纤毛状或胼胝质锯齿,有毛或无毛。花单生或成聚伞花序;萼片5,覆瓦状排列,基部连合,有毛或无毛,果时宿存;花瓣5,覆瓦状排列;花丝粗短,基部加宽,花药卵形,基部2裂,中部着药,2室,纵裂,底部裂缝较宽,花后花丝向内卷,使花药倒转,底部向上,极似孔裂;子房上位,球形,无毛,具5棱,5室,中轴胎座,每室有水平排列的倒生胚珠8-10枚,花柱圆柱形,有5细条纹,柱头小,近球形。果熟时浆果状,干燥后具5棱,为不开裂的蒴果,顶端有宿存柱头,有种子5颗;种子倒三角形,光滑,有胚乳。花粉近球形,两端稍突出,极面观为近圆形。大小为(13.1—)14.4(—15.7)×(12.2一)13.8(—15.7)微米。3拟孔沟,沟长而狭,沟膜较光滑;拟孔界限不清楚。外壁厚度约0.9微米,分层不清楚(LM),微颗粒状纹饰。微颗粒分布不均匀;外壁表面稍不平。
分布范围
藤山柳属植物在中国的分布较为广泛,以四川省为主,共有16种4变种,湖北有5种,陕西省4种,甘肃省、山西省、河南省、云南省、贵州省、广西壮族自治区各有1种或2种。具体分布地区包括四川的南川区、九龙县、小金、马尔康市、大金、松潘县、理县、宝兴县、康定市、黑水县、汶川、壤塘、城口县、天全县、峨眉山市、屏山县、都江堰市、美姑、茂县、巫溪县、洪雅县、绵阳市、峨边彝族自治县、马边彝族自治县、雷波、石棉、汉源、越西、平武等地;甘肃的榆中县、兰州市、夏县、武都、徽县、成县、天水市、康县;陕西的佛坪县、太白山、华山;湖北的神农架林区、房县、巴东县;河南的商城、灵宝市、西陕、栾川县、卢氏县;贵州的松桃苗族自治县、印江土家族苗族自治县、江口县等地。
栖息环境
藤山柳属植物生于山地疏林中、灌丛中或溪沟边丛林中,海拔范围为1000—3300米。
下级分类
猕猴桃藤山柳Clematoclethra actinidioides Maxim.猕猴桃藤山柳(原变种)Clematoclethra actinidioides Maxim. var. actinidioides全缘藤山柳Clematoclethra actinidioides Maxim. var. integrifolia (Maxim.) C. F. Liang & Y. C. Chen杨叶藤山柳(新变种)Clematoclethra actinidioides Maxim. var. populifolia C. F. Liang & Y. C. Chen
银叶藤山柳(新种)Clematoclethra argentifolia C. F. Liang & Y. C. Chen
二列藤山柳Clematoclethra disticha Hemsl.
尖叶藤山柳Clematoclethra faberi Franch.
5.多花藤山柳 (新种)Clematoclethra floribunda W. T. Wang
6.圆叶藤山柳Clematoclethra franchetii Kom.
7.广西藤山柳(新种)Clematoclethra guangxiensis C. F. Liang & Y. C. Chen
8.贵州藤山柳(新种)Clematoclethra guizhouensis C. F. Liang & Y. C. Chen
9.繁花藤山柳Clematoclethra hemsleyi Baill.
10.绵毛藤山柳Clematoclethra lanosa Rehder
11.藤山柳Clematoclethra lasioclada Maxim.大叶藤山柳Clematoclethra lasioclada Maxim. var. grandis (Hemsl.) Rehder藤山柳(原变种)Clematoclethra lasioclada Maxim. var. lasioclada
12.银花藤山柳(新种)Clematoclethra loniceroides C. F. Liang & Y. C. Chen
13.南川藤山柳(新种)Clematoclethra nanchuanensis W. T. Wang
14.榄叶藤山柳(新种)Clematoclethra oliviformis C. F. Liang & Y. C. Chen
15.厚叶藤山柳(新种)Clematoclethra pachyphylla C. F. Liang & Y. C. Chen
16.平武藤山柳Clematoclethra pingwuensis C. Y. Chang & Y. C. Chen
17.刚毛藤山柳Clematoclethra scandens (Franch.) Maxim.
18.四川藤山柳(新种)Clematoclethra sichuanensis C. Shih ex C. F. Liang & Y. C. Chen
19.粗毛藤山柳Clematoclethra strigillosa Franch.
20.变异藤山柳(新种)Clematoclethra variabilis C. F. Liang & Y. C. Chen多脉藤山柳(新变种)Clematoclethra variabilis C. F. Liang & Y. C. Chen var. multinervis C. F. Liang & Y. C. Chen变异藤山柳(原变种)Clematoclethra variabilis C. F. Liang & Y. C. Chen var. variabilis